ซีเปีย
กลางคืน
มืด
สิ่งที่ฉันได้เรียนรู้า ปรัชญาเมธีากรีก โสเครติส เโ อริสโเติล
คำว่า ปรัชญา ใาาไที่เาใช้มีที่าาาาสันสกฤต प्रज्ञा ปฺรชฺญา าถึง "ารู้" ซึ่งเป็นคำเดียวกันใ าาบาลี คือคำว่า ปัญญา ใ พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน บัญญัติไว้ว่า “วิชาว่าด้วยหลักแห่งารู้แะหลักแห่งาจริง”
เป็นศัพท์บัญญัติแคำว่า philosophy ใาาอังกฤษ ที่มีาศัพท์าาคำกรีโาณ: Φιλοσοφία ฟีโโเฟีย โเกิดาาาคำว่า φιλος ฟีลอส แว่า ารัก แะ σοφία โซเฟีย แว่าารู้ เมื่อกันจึงมีาาว่า “ารักใารู้” หรือ “าาาจะเข้าถึงารู้”
จริงๆ แล้วาเาปรัชญาเป็น “ารักใารู้” หรือ “าาาจะเข้าถึงารู้” เาาะาเรียนรู้มัน ากว่าคำว่า ปรัชญา ที่พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน บัญญัติไว้
ฉันใสมัยวัยรุ่นเคิดว่าคำว่า ปรัชญา เป็นเรื่องไตัวแะเข้าไม่ถึง าที่เรียนเพื่อใชั้นเรียน ฉันไม่เลือกเรียนาาปรัชญาใาวิทยาลัยเาะเหตุว่าถ้าเรียนก็ไม่รู้ะไทำะไ แม้ว่าคำว่าปรัชญาจะเข้าาเรียกร้องาใฉันอยู่บ่อยๆ ใช่วงที่าาาาชีวิตฉันก็เแค่เปิดกูเกิลศึกษาชีวิตเาอย่างผ่านๆ ไม่ได้ใะจำะไเหมือนเรื่องาาๆ เรื่อง เาะคิดว่ายังไก็กลับาอ่านใกูเกิลได้เ แต่ก็ได้ศึกษาคำโใทั้งใปรัชญาตะวันแะตะวันแล้วเฟข้อาเหล่านั้นไว้บ้าง
แม้กระทั่งวันที่จักรวาลาฉันาอยู่ใดินแแหล่งกำเนิดปรัชญาตะวัน เดินผ่านโาาที่เาเใช้ชีวิตอยู่ก็าครั้งแล้วก็า าชื่อเาใพิพิธภัณฑ์ หนังสือ หรือาถ่ายอื่นๆ ฉันก็ไม่ได้ยินใพูดถึงปรัชญาเมธีกรีกใชีวิตประจำวัน าใตำราที่ฉันาอ่านเบ้าง ะมีอยู่ก็แต่ผู้คนที่ถกเถียงกันใเรื่องาเมืองาร้านาแอย่างเามันส์ ฉันว่ามันก็เป็น “ปรัชญาใร้านาแ” เหมือนกัน
ฉันเริ่มคุ้นเกับปรัชญากรีกแะาเป็นกรีก โรมัน าขึ้น ใสมัยที่ฉันเรียนอยู่เยอรมนี โเาะชื่อ “โสเครติส” แเก่าาเยอรมันที่เรียนาาปรัชญา เขียน thesis ปริญญาโ เรื่อง “าเปรียบเทียบ โสเครติสแะะพุทธเจ้า” แต่นั้นฉันไม่ได้ใที่ะเรียนรู้ะไาา เาะฉันเรู้สึกว่ามันเป็นเรื่องาที่จะเข้าถึงแะไม่าานำไใช้ได้จริง ต่อมา เมื่อได้รู้จักรุ่นพี่ไที่าเรียนปริญญาเ าาปรัชญาที่กรีซ ฉันได้สัมภาษณ์เาาว่า ทำไม ถึง ปรัชญา? แะ ทำไม ต้อง ที่กรีซ? ได้คำาว่า เาะปัญญาให้เารู้จักคิด แะ กรีซ เป็นแหล่งกำเนิดปรัชญาทั้งปวง เาต้องาเรียนรู้ “วิธีคิด” แล้วกลับไเด็กให้คิดเป็นต่อไ
เดิมที ฉันตั้งใะค้นาแค่คำโๆ แล้วาแเป็นาาไเก็บไว้บ้าง วันนั้นให้องเรียนเขียนะป๊ะ คุณปาริชาติ าจุดไให้ฉันาไค้นาเพิ่มเติม ฉันคิดว่าใช่มันน่าใาแะต้องมีประโยชน์แน่ๆ ก็ต้องดูแจริงจังกันสักตั้ง แต่ะให้าเขียนว่าเาเป็นใเทำะไมีทฤษฎีะไบ้างก็มีเขียนไว้าาแล้วทั้งใาาไเ เต้องหามุมใหม่ๆ
ช่วงปีที่ผ่านาฉันอ่านเหนังสือ “กรีก-โรมัน ใอุษาคเนย์” คุณ ไมเคิล ไท ฉันแใตั้งแต่นั้นว่าาเป็นกรีกมันได้เดินาไไถึงอุษาคเนย์เทีเดียว าเรื่องาากรีกที่าาเป็นข้าาาไใประวัติศาสตร์ไสมัยสมเด็จะนารายณ์ที่ชื่อ เจ้าะยาวิชาเยนทร์ ฉันแยิ้มใใ าเป็นกรีก แะ าเป็นไ มันอยู่ใกล้กันากว่าที่คิด
แต่อ่านไอ่านาฉันว่านี่มันหัวข้อเรียนปริญญาโหรือเเะ ฉันค้นข้อมูลาา าท้าามันอยู่หน้า ฉันาาเขียนแาๆ
……..
ใช่วงาวันนี้ฉันศึกษาเรื่องาานักปรัชญาชื่อดังนี้าขึ้น โสเครติส เโ แะ อริสโเติล ทำไมาชื่อนี้ถึงาเป็นแพ็คเจพร้อมๆ กัน? คำก็คือ เาเป็นครูาอาจารย์กันมาก่อน โเริ่มา โสเครติส เป็นครู เโ แะ เโเป็นครูอริสโเติล แะอริสโเติลก็เป็นครูกษัตริย์อเล็กาเอร์าาาแคว้นมาซิโดเนีย ผู้แผ่าอิทธิกรีกข้ามน้ำข้ามะเไถึงดินแอินเดียใสมัยนั้น (ปากีสถานแะอัฟกานิสถานใปัจจุบัน)
คุณครูอริสโเติลได้ะไให้กับกษัตริย์หนุ่มองค์นั้น ทำให้เาช่างแกร่งกล้าเดินาไาอำนาจได้ไใาพื้นที่?
ประวัติศาสตร์กรีซาาย้อนกลับไได้กว่าาพันกว่าปีก่อนคริสต์ศักราช ก่อนหน้าเาทั้งา กรีกมี “นักปรัชญา” (7 Sophists) อยู่ก่อนแล้ว แต่นักปรัชญาใรุ่นแต่างวุ่นวายกับาค้นาทฤษฎีาเกิดโแะยังมีาเชื่อใ 12 เเจ้าที่เาเชื่อว่าอยู่ภูเาโลิมปัสแะสัตว์แะใตำาอีกาา แะาที่เรียกว่า ประชาธิปไตยแกรีกนั้น หรือ แม้แต่าเรียน “ารู้แปรัชญา” นั้น ก็มีมาก่อนรุ่นเาแล้ว แต่เป็นแค่เพียงสำหรับชั้นสูง
ใรุ่นโสเครติส เโ แะอริสโเติล นั้น คือ ยุคกรีโาณ หรือ ยุคคลาสสิค เป็นยุคที่ากรีกได้รุ่งเรืองที่สุด แต่ใข่วงยุคมืดหลังจักรวรรดิโรมันเข้าามีาคลุม เกิดาครูเแะาต่างๆ ากรีกได้ล่มาไ เมื่อถึงยุคเเนสส์ที่เริ่มต้นขึ้นใะเอิตาลี ผู้กลับาค้นาารุ่งเรืองใอดีตโเาะาคลาสสิคกรีกอีกครั้ง
โสเครติสไม่ได้เขียนะไทิ้งไว้ทั้งนั้น มีแต่เโลูกศิษย์เาแะนักปรัชญาเมธีรุ่นหลังา ที่เาเรื่องาโสเครติาเขียนไว้ใานต่างๆ มีนักวิจัยตั้งข้อสงสัยว่า จริงๆ แล้วโสเครติสะมีตัวจริงรึเปล่า หรือเป็นแค่ตัวะที่แต่งขึ้นาโเโ ะนั้นทุกอย่างที่เารู้เกี่ยวกับโสเครติสก็เป็นเรื่องที่เาว่ากันาอีกที….
เาว่ากันว่า...โสเครติส นั้น หลังาที่เาเเป็นาไ เากลับาเป็นนักปราชญ์ที่คลุกคลีกับผู้ทั่วไาที่สุด เาได้ท้าาให้ผู้ใาสมัยนั้นรู้จักคิดาขึ้น Cicero ผู้นำจักรวรรดิโรมันเกล่าวถึงโสเครติสว่า โสเครติสนั้นเป็นนำปรัชญาาท้องฟ้าาอยู่พื้นดินกับผู้ เาเริ่มให้ผู้าทั่วไ “คิด” เกี่ยวกับามีอยู่ชีวิตเาเ “คิด” เกี่ยวกับามีอยู่จริงเหล่าเเจ้า เาาให้ผู้ตั้งคำา โวิธีาาคำา (Dialectic) กับผู้ที่อ้างตัวว่ารู้ดีใเรื่องต่างๆ ข้อสงสัย ซักาเพื่อให้ได้าซึ่งาจริง (Socratic questioning) เาเพียงแต่ะาาพิสูจน์ว่าเาไม่ใช่ผู้ที่าที่สุดตามที่คำทำา แต่าตั้งคำาต่อผู้าาทำให้เามีเรื่องขัดใกับนักาเมืองแะนักปรัชญารุ่นเก่า แะถูกกล่าวหาว่าล่อหนุ่ม ทุจริตคิดมิ ปฏิเสธเเจ้า เาถูกโโมีสิทธิเลือกที่ะถูกเเหรือา สุดท้ายเาเลือกาา เพื่อพิสูจน์อุดมการณ์แะาเาใา โสเครติสได้ดื่มาพิษาใวัย 70 ปี
คำโราตีสมีปะเด็นหลักๆ อยู่ 2 ประเด็นด้วยกันคือ หนึ่ง เรื่องแาคิด คือเรื่องศีลหรือจริยธรรม เาเชื่อว่า ารู้คู่กับาดีแะามีศีล คุณาาดีทั้งใผู้ทั่วไแะใผู้นำชั้นะนำาไสู่าสุขที่แท้จริงมนุษย์ แะาใช้ชีวิตอยู่ให้มีคุณค่า เาเป็นผู้าาาแ Thesis-Antithesis ให้เาาคิดาจริงาหักล้างข้อสันนิษฐานกว่าะพิสูจน์ได้ ซึ่งาคิดแนี้เป็นาาให้กับาศึกษาทั่วโ
จริงๆ แล้ว ปรัชญาโสเครติสที่ถูกกล่าวถึงนั้นมีาาเกินกว่าะเขียนใหนังสือเล่มเดียวแต่คำที่นักปราชญ์ผู้ที่ถูกยกย่องว่าเป็นบิดาแห่งปรัชญาตะวันอย่างโสเครติสที่ทิ้งไว้ให้ทั่วโได้คิดคือ “All i know is that i know nothing” ซึ่งแเป็นไได้ว่า “สิ่งเดียวที่ฉันรู้คือฉันไม่รู้ะไเ”
เโ เาเป็นลูกมีหน้ามีาใสังคมรัฐเอเธนส์สมัยนั้น หลังาที่โสเครติสเสียชีวิตไ เาได้เปิดโเรียนปรัชญาแห่งแโที่ชื่อว่า “อาเมี” (the Academy of Plato) าแาคิดโสเครติส เโนี้เที่เริ่มเขียนเรื่องาๆ ต่างเป็นหนังสือาาา โเาะเรื่องที่ผู้ศึกษาาที่สุดนั่นคือ “The Repulic สาธารณรัฐ” ที่าาเป็นาา รัฐ อุดมรัฐ นิติรัฐ ายุติธรรมด้วยา เานำเรื่องาโสเครติาเขียนใหนังสือเป็นรูปแาาา คำ า แะเายังใใเรื่องจิตวิญญาณ
อริสโเติล ก็เป็นหนึ่งในักเรียนใโเรียนเโ เาได้เข้าาเรียนได้รัฐเอเธนส์กับปรัชญาเมธีเโว่า 20 ปี หลังาเโถึงแก่อริสโเติลได้รับตำแหน่งอาจารย์ใโเรียน กระทั่งเาได้เดินากลับไเป็นครูให้กับอเล็กาเอร์าาใแคว้นาซีโเนีย าคำเชิญกษัตริย์ฟิลิปปส์ที่แห่งแคว้นมาซิโดเนียแคว้นที่อริสโเติลเก็กำเนิดแะเติบโตา
สมัยนั้น แคว้นาซีโเนีย กับ เอเธนส์ไม่ถูกกัน กษัตริย์ฟิลิปปส์ที่ มีแารใหญ่ที่ะยึดทั้งกรุงเอเธนส์แะาอิทธิไถึงดินแเร์เซีย แต่เาโฆ่าาเสียก่อน อริสโเติลเจ้าาอเล็กซ์กระทั่งเาขึ้นราชย์แะาฝันพ่อเา
หลังาที่ะเจ้าอเล็กาเอร์ได้ก้าวเข้าาเป็นกษัตริย์ ใวัย 20 ปี แะะาสำเร็จใากับรัฐเอเธนส์ เาได้ก่อตั้งโเรียนให้กับอริสโเติล ชื่อว่า Lyceum ใเอเธนส์ เป็นาเรียนาท่ามกลางาติ เดินไเรียนไ เาเริ่มแะเขียนหนังสือาาใาาาใช่วงเานั้น
อริสโเติลได้รับยกย่องว่าเป็น พหูสูติตัวจริงแโ เป็นผู้เรียนรู้วิชาใาาา าสิ่งที่เาเล่าเรียนเรื่องอภิปรัชญา าเมืองา าาาเโแล้ว เาได้รับยกย่องว่าเป็นบิดาแห่งชีววิทยา บิดาแห่งศาสตร์ บิดาแห่งประวัติศาสตร์ แะบิดาแห่งวิทยาศาสตร์แโ ทั้งฟิสิกส์ ชีววิทยา สัตววิทยา าาศาสตร์ ภูมิศาสตร์ ธรณีวิทยา จิตวิทยา จริยวิา เทววิทยา หรือแม้แต่ใด้านศิลปะ ดนตรี หรือ านิพนธ์ เามีคำให้กับทุกคำาโนี้ ว่ากันว่าเายังเป็นผู้ริเริ่ม าใช้ ทฤษฎีแะหลักาาสถิติ หนังสือเาคลุมาาเป็นสารานุกรมโกรีกใสมัยนั้นได้เทีเดียว เาเขียนหนังสือไว้าากว่า 1000 เล่ม แะปรัชญาเามีส่วนอย่างาใการก่อตั้งาาคริสต์แะอิสลามใเาต่อมา าบุรุษนักปราชญ์ผู้อิทธิต่อาคิดผู้าที่สุดใประวัติศาสตร์ ผู้ที่ให้ผู้สังเกตาการณ์าติ แะ ตั้งข้อสันนิษฐานว่าโแะโเป็นศูนย์าจักรวาลตั้งแต่นั้น เมื่อข้อสันนิษฐานาข้อะได้รับาพิสูจน์ว่าผิดใเาต่อมา แต่เาได้ทิ้งเมล็ดพันธุ์าาคิดเาไว้
าะเด็ดเาคือ
“The roots of education are bitter, but the fruit is sweet” าาศึกษาาะ แต่มันน้ำาฉ่ำ
ใะเไ ชื่อเามักะพูดถึงไม่าก็น้อยใาาาแะ รัฐศาสตร์ ถูกอ้างถึงบ่อยเาะคำว่าประชาธิปไตย ซึ่งจริงๆ แล้วประชาธิปไตยแกรีกสมัยนั้น ไม่ได้เหมือนกับประชาธิปไตยใปัจจุบัน เาะประชาธิปไตยใปัจจุบันได้ถูกสร้างให้เาะาจำนวนะาแะนักเขียนนักคิดาารุ่นาสมัยาบริบทสังคมที่เลี่ยนแไ แต่ใาสำคัญที่ปรัชญาเมธีทั้งามักพูดถึงใเรื่องประชาธิปไตยใรายละเอียดที่แต่างไ แต่สิ่งที่เาทั้งาเน้นย้ำ คือ ทั้งผู้นำแะผู้ ต้องมีารู้แะคุณ
เรื่องาแคิดปรัชญาเมธีเหล่านี้ มักะพูดถึงหัวข้อเดียวกันแม้ใรายละเอียดที่แต่างไ แม้ต่อมาใาหัวข้อได้ถูกพิสูจน์ว่าไม่จริง แต่เาเป็นแบันดาลใให้รุ่นหลัง เาทิ้งาาคิดให้ผู้เริ่มรู้จักคิดแะศึกษาโ าติแะาเป็นมนุษย์อย่างเป็นะแะแาเป็นาาต่างๆ เรื่องาข้อโต้แย้งข้อสงสัยที่เหล่านักปราชญ์รุ่นหลังได้ศึกษาเรื่องาเหล่านี้กันาว่าพันปี เาต้องใช้เาเท่าไหร่ถึงะศึกษาได้...
ฉันแข้องใจ เโเาเขียนเรื่องเหล่านั้นด้วยวัตถุดิบะไกันะ ใสมัยที่ยังไม่มีคอมพิวเตอร์หรือโพิมพ์ เครื่องถ่ายเาร ทำไมปรัชญาเหล่านี้ถึงได้าถึงรุ่นหลัง คำที่ได้คือ เพียงแค่มี ะาาปิรุษ ที่เหล่าปรัชญาเมธีเขียนทิ้งไว้ให้ห้องสมุดใโเรียน แะมีาคัดด้วยมือต่อๆ กันา หนังสือเาทั้งแม้ะมีถูกทำาไบ้าง แต่ก็โดีที่นักคิดนักปราชญ์รุ่นหลังได้ศึกษาาาคิดนี้าถึงทุกวันนี้ แะเาใสมัยนี้โดีแค่ไที่าาเรียนรู้เรื่องาเา ไม่ต้องไห้องสมุด ยืมหนังสือ หรือ คัดหนังสือแใสมัยก่อน แต่ เพียงแค่านิ้วค้นาข้อมูลทั้งแย่อแะแเต็มทั้งใรูปแาเขียนแะคลิปวีดีโ
ใเมื่อะเจ้าอเล็กาเอร์มีครูที่เก่งานี้ไม่แใใช่มั้ยล่ะ? ที่เาาาไได้ไถึงดินแอินเดีย แม้ต่อมาะเจ้าอเล็กาเอร์าาะล้มป่วยระหว่างาไแะเสียชีวิตใที่สุด แต่เาได้ทิ้งาวัฒนธรรมผ่านาาที่ไแต่งาแะตั้งาใเมืองต่างๆ าเป็นศิลปแ Greco-Buddhism ที่เป็นแบันดาลใให้มีาสร้างะพุทธรูปเป็นครั้งแใดินแแเเชีย มีหลักาว่าพัฒนาาะพุทธรูป มีจุดกำเนิดาาปั้นเเจ้าใาเชื่อแกรีโาณ แะพัฒนาไสู่อินเดียาเป็นรูปเาแะะพุทธรูปใปัจจุบัน
ะยามิลินท์ หรือกษัตริย์เาเอร์ หรือ มิลิปัญหา ที่าอยู่ใมิลิปัญหา มีหลักาว่าเป็นเาเป็นกษัตริย์เชื้อาอินโด-กรีก ใาะเจ้าผู้แคว้นะเาใอินเดียแะหันมานับถือะพุทธาา ด้วยาากับะาเ ที่โเด่นแะจำาพุทธแะผู้ศึกษาะพุทธาาาทั่วโ รูปแาจีวระใะพุทธาา ก็มีประวัติาเชื่อมโกับกรีก กระทั่งจีนแะญี่ปุ่นเกิดแบันดาลในำไสร้างะพุทธรูปตัวเาาเป็นะพุทธรูปพุทธศิลปแาา
หรือแม้แต่ทัพายุคจิ๋นซีดินเาจีนก็ยังมีข้อสันนิษฐานว่าาาอิทธิกรีกเช่นกันแะาท่านเไที่เสียมเรียบ ท่านาะเเห็นโาาที่นึงทีมีเาคล้ายกรีกโรมัน แต่นั่นเป็นเพียงสันนิษฐาน ะมีก็แต่หลักาาโาคดียังเหรียญชนิดต่างๆ ากรีกโรมันใภูมิาเเชียอีกด้วย แต่าเาศึกษาประวัติศาสตร์าติดต่อเดินาแเปลี่ยนาค้าแะวัฒนธรรมาเดินาผู้ใสมัยนั้น มันก็าเป็นไได้ที่เาได้แเปลี่ยนแบันดาลใไว้แก่กัน แม้ใสมัยนั้นไม่มีะาส่งแสมัยนี้
ถึงนี้แล้วเาไม่แใที่ได้เห็นทั่วทวีปยุโปหรือแม้ใต้ใทวีปใหม่แสหรัฐอเมริกาะถูกสร้างโแบันดาลใาากรีก
แม้ปรัชญาเมธีเหล่านี้ไม่ได้สร้างโาา หรือเป็นผู้หรือผู้สร้างที่ยิ่งใหญ่ แต่เาคือ Influencer ตัวจริงรุ่นแ แาคิดแะาคลาสสิคเา ถูกถ่ายาเป็น สถาปัตยกรรม าปั้น าา แะาเขียนรุ่นหลังรุ่นแล้วรุ่นเล่า
าเาศึกษาปรัชญาตะวันที่สำคัญ ไม่ว่าะเป็นปรัชญาจีน หรือ ะพุทธาา ใาสำคัญปรัชญาเหล่านี้ คือ เรื่องคุณ แะ คุณาาดี าเป็นไโแะาติ หลักาใช้ชีวิตทั้งใาะตัวบุคคลแะส่วน
สิ่งที่นักปรัชญาทั่วโารุ่นาสมัยพูดเป็นเสียงเดียวกันนั่นคือ ารู้แะาดี ซึ่งสิ่งเหล่านี้าะนำไสู่าสุขที่แท้จริงชีวิตแที่อริสโเติลเ กล่าวไว้เมื่อพันกว่าปีที่แล้ว Eudaimonia หรือาสุขที่เป็นาะาใจิต ซึ่งะได้าาาใช้ชีวิตด้วยวิถีาที่เาะที่สุด
ยิ่งศึกษาประวัติศาสตร์เาก็ยิ่งได้เห็นาสำคัญ “ตัวอักษร” แะาเขียน าวันนั้นคำพูดโสเครติสไม่ได้ถูกบันทึกไว้ หรือเรื่องาที่เโแะอริสโเติลได้ศึกษาไว้นั้น หรือปรัชญาจีน ขงเบ้ง ขงจื๊อ หรือแม้แต่เรื่องาะพุทธเจ้าหรือะพุทธาา หรือแม้แต่คัมภีร์ไบเบิลใาาคริสต์ หรือ แม้แต่เาะย้อนกลับไใสมัยศิลาจารึกพ่อขุนรามคำแหง าเาหรือลูกศิษย์เาไม่ “เขียน” บันทึกเรื่องาเหล่านั้นไว้ เรื่องาทั้งาก็ไม่าถึงเาใวันนี้….ส่วนสิ่งที่เขียนไว้ะเป็นจริงหรือถูกต้องหรือไม่นั่นก็อีกเรื่องนึง
ใาะไฉันรู้สึกโดีที่มีโาได้ศึกษาปรัญาตะวันใรูปแะพุทธาาาอยู่บ้าง แะแม้แต่ปรัชญาจีนก็เป็นเรื่องที่ไเาศึกษากันอยู่ไม่น้อย ฉันไม่ยึดติดกับคำว่า “eurocentric” หรือ “occidental” จุดยืนโมันมีะต่อาคิดเาจริงๆ
ส่วนใาะาา ทำให้ฉันนึกถึงาสำคัญาแ หนังสือเาาาากรีโาณเมื่อพันกว่าปีที่แล้วได้ถูกแเป็นาาต่างๆ แล้วทั่วโ แะยังมีผู้กลับาเรียนาากรีโาณเพียงเพื่อาะอ่านหนังสือเาใาาต้นฉบับ
ถึงนี้ฉันเข้าใแล้วว่า ปรัชญา หรือ แม้แต่วิทยาศาสตร์ ที่ฉันเคิดว่าเป็นเรื่องา เป็นสิ่งา แะเข้าไม่ถึง แท้จริงแล้วมันอยู่ตัวเา อยู่ให้องเรียนที่เาเเรียน หนังสือที่เาเอ่าน หนังที่เา าาที่เา ะพุทธรูปที่เาาไหว้บูชา ศิลปกรรมสถาปัตยกรรม ที่มีอยู่ตัวเา เสียงเหรือดนตรีเ เสื้อผ้าที่เาใส่ ผู้สร้างได้ปรัชญาะไาอย่างกับเาผ่านสิ่งเหล่านั้น หรือแม้แต่าติที่ไม่เมีคำพูดใๆ
เาาะ ยังไม่ได้เป็น นักปรัชญา นักคิด นักเขียน นักาเมือง นักรบ ที่เปลี่ยนแประวัติศาสตร์ ไม่ได้เป็นศิลปิน ผู้สร้างานที่ยิ่งใหญ่ แต่เพียงเาคิดดี พูดดี ทำดี แะหมั่นศึกษาาารู้ใด้านต่างๆ ที่เาใเพิ่มเติมอยู่เแล้วค่อยๆ แบ่งปันแะเป็นแสว่างเติมกันแะกันให้กับข้าง โเาะคนที่มีหัวใที่าะเป็นนักเขียนอย่างฉันหรือเนั่นก็น่าะเป็นจุดเริ่มต้นที่ดี
แล้วเล่ะ บันทึกหรือทิ้งะไดีๆ ไว้ให้โนี้ไว้แล้วหรือยัง?
………
หมายเหตุ าเรื่องนี้เป็นาเขียนเพื่อส่งอาจารย์ใเชิงวิชาา ฉัน
แะแม้ว่าาเขียนเรื่องนี้ฉันะเพลิดเพลินกับมันฉันนั่งา
ทำให้ฉันได้เรียนรู้าะมุ่งมั่นกับาเขียนแจริงจัง
ต้องมีเก้าอี้ที่นั่งเขียนอย่างาด้วย
….แต่ฉันรู้สึกมีาสุขแ Eudaimonia ที่อริสโเติล่าวไว้ ^ ^
ใหม่ไปเก่า
แชร์
ทวีต
Line it
![[Egypt] อนัคซูนามุน : เธอคือใครในประวัติศาสตร์](https://cdn.readawrite.com/articles/2863/2862353/thumbnail/tiny.gif?1 "[Egypt] อนัคซูนามุน : เธอคือใครในประวัติศาสตร์")
